Γιατί Δεν Στέριωσαν Οι Εβραίοι Στην Κοζάνη?

Μου έστειλαν σε mail τις τρεις εκδοχές του ερωτήματος που υπάρχει ως τίτλος του post και τις μεταφέρω....


Πρώτη εκδοχή
Λέγεται ότι επί τουρκοκρατίας, κάποιος Εβραίος ήλθε καλοκαιριάτικα με το γαϊδουράκι του στην Κοζάνη, φορτωμένο με εμπορεύματα και πήγε στο χάνι του Πραχάλη για να κοιμηθεί.
Τα χάνια ήταν τα ξενοδοχεία της εποχής: Διώροφα κτίρια συνήθως που στο κάτω μέρος τους είχαν έναν στάβλο και δίπλα ένα κρασοπουλειό (!) και στο επάνω μέρος τον οντά του ιδιοκτήτη και δίπλα ένα δύο άλλους οντάδες για να κοιμούνται οι πελάτες.
Ήρθε λοιπόν ο Εβραίος μπαίνει στο χάνι του Πραχάλη και του λέει:

-Καλησπέρα! Είμαι κουρασμένος και θέλω να ξεκουραστώ.
-Καλωσόρισες! Ορίστε το χάνι μου στη διάθεσή σου! Του λέει ο χανιτζής.

Και ο Εβραίος όλο γενναιοδωρία…

-Πάρε ένα γρόσι (αξία σημερινή ίση με ένα πεντάευρω), βάλε μου να φάω κάτι να γεμίσω το στομάχι μου, στρώσε μου να κοιμηθώ, τάισε και φρόντισε το γάιδαρό μου, βοήθα με να κουβαλήσω τα εμπορεύματά μου επάνω μη μας τα κλέψουν τίποτε επιτήδειοι και με τα ρέστα φέρε μου κάτι για να περάσει η ώρα μου! Κοίταξε να περάσω καλά γιατί θα σου φέρω και άλλους Εβραίους πελάτες!
-Μείνε ήσυχος φίλε μου! Θα σε ταιριάσω και θα σε περιποιηθώ πολύ καλά! Του απαντάει ο χανιτζής.

Σε λίγο του φέρνει ένα καρπούζι…

-Τι είν’ αυτό; ρωτάει ο Εβραίος
-Καρπούζι!
-Και τι να το κάνω; Ξαναρωτάει ο Εβραίος.
-Άκου να δεις μάστορα… Θα φας το καρπούζι και θα γεμίσει η κοιλιά σου και θα χορτάσεις μια χαρά! Τα σπόρια να τα φυλάξεις σε μία άκρη για να περάσει η ώρα σου ευχάριστα αργότερα και τις πέτσες (φλούδες) απ’ το καρπούζι δώσε τις να τις φάει ο γάιδαρος γιατί ιντζέ (πρασινάδα) δεν έχω.

"Ώχ! Οι Κοζανίτες είναι χειρότεροι από τους Εβραίους!..." σκέφτηκε.
Σηκώθηκε ο Εβραίος, πήρε το γαϊδουράκι του και δεν ξαναφάνηκε!

Δεύτερη εκδοχή
Οι Εβραίοι που έμαθαν το πάθημα πολύ συγχύσθηκαν! Στη Συναγωγή που βρέθηκαν το Σάββατο είπαν μεταξύ τους:

-Θα πάμε την Τρίτη στην Κοζάνη που έχει παζάρι και θα δουν τι έχουν να πάθουν οι Κοζανίτες!

Πράγματι έφτασαν στην Κοζάνη καμιά δεκαριά Εβραίοι πραματευτάδες με ότι εκλεκτότερο εμπόρευμα υπήρχε εκείνη την εποχή: κρύσταλλα, βαμβακερά και μεταξωτά υφάσματα, βελόνες για πλέξιμο κλπ. και τα πούλαγαν μισοτιμής! Το είδαν αυτό οι Κοζανίτες έμποροι και έστειλαν στα σπίτια τους τα τσιράκια με την εντολή να έρθουν οι γυναίκες τους και να ψωνίσουν από τους Εβραίους, αλλά προηγουμένως να πασαλείψουν τα χέρια τους με λίγδα ή με μέλι!

Σε λίγο κατέφθασαν οι γυναίκες, όρμησαν στους μπάγκους των Εβραίων με καταλερωμένα τα χέρια και άρχισαν να εξετάζουν την πραμάτεια τους. Έπιαναν τα μεταξωτά με τα χέρια τους που ήταν γεμάτα μέλι και τα έδειχναν στη γειτόνισσα που τα είχε λερωμένα με λίγδα…
Σε λίγο όλο το εμπόρευμα των Εβραίων είχε καταλερωθεί. Το φόρτωσαν στα γαϊδουράκια τους και από τότε δεν ξαναφάνηκαν στο παζάρι της Κοζάνης.

Τρίτη και τεκμηριωμένη εκδοχή
Βέβαια αυτά λέγονται χιουμοριστικά. Η πιο σοβαρή εκδοχή είναι αυτή που αναφέρει ο Λυριτζής.

Όταν η Κοζάνη έγινε το 1879 Δήμος (από Κοινότητα που ήταν ως τότε) ο πρώτος Δήμαρχός της Νικόλαος Χαλκιάς ζήτησε από τον Τούρκο διοικητή να γίνονται δύο «παζάρια» διότι η Κοζάνη ήταν πολύ μεγάλη πλέον και δεν ήταν δυνατόν να πωλούνται κρέατα μαζί με υφαντά και τυριά την ίδια μέρα. Έτσι βγήκε διαταγή να γίνεται το «σταροπάζαρο» κάθε Τρίτη, όπως ίσχυε δηλαδή και το «Τρανό παζάρι» όπου θα πωλούνταν τυριά, ζαρζαβατικά, υφαντά κλπ. κάθε Σάββατο.

Από τότε καθιερώθηκε και η λαϊκή αγορά να γίνεται κάθε Σάββατο, πράγμα που δεν γινόταν πουθενά στην Ελλάδα!

Η εξήγηση είναι απλή:

Τα σιτηρά και άλευρα για το «σταροπάζαρο» δεν συνέφεραν στους Εβραίους γιατί είχαν ελάχιστο κέρδος.
Το Σάββατο όμως είναι για τους Εβραίους αργία σύμφωνα με τον Ιουδαϊσμό! Όπως για τους Χριστιανούς η Κυριακή!

Απαγορεύεται να δουλεύουν!